Numune Alma El Kitabı

1.1 "Numune Alma El Kitabı' nda "Ahenk Laboratuvarı' nda yapılacak ve Test Listesinde yer alan testler için, numunelerin doğru bir şekilde alınmasını sağlamak ve analiz sonuçlarını etkileyecek, numuneden kaynaklanabilecek istenmeyen durumları ortadan kaldırabilmek için gerekli öneriler yer almaktadır.

1.2 Ahenk laboratuvarı Test Listesinde, laboratuvarda yapılan testler ve bu testlerle ilgili aşağıdaki bilgiler yer almaktadır:

• Bütçe Uygulama Talimatı (BUT) kodu
• Numune türleri ( serum, plazma, tam kan gibi)
• Uygun numune toplama işlemleri (test çalışmak için gereken miktar ve saklama koşulları)
• Endikasyonları ( kısaca )
• Çalışma yöntemleri ( ECLIA, PCR, HPLC gibi)
• Çalışma zamanları
• Rapor verme tarihleri

1.3 Hasta üzerinde uygulanan bütün prosedürler hastanın bilgilendirilmiş onamını gerektirir. Numune Alma El Kitabı’ ndaki bilgiler ve öneriler doğrultusunda hastalarınızı numune almadan önce bilgilendiriniz. Hasta doktor istemi ile laboratuvara gelmiş ise önce yapılacak işlemler ile ilgili bilgilendirilir. İnvaziv işlemlerde yapılan bilgilendirme sonrasında Numune Alma Onam Formu doldurularak onamı kayıt altına alınır. Hasta doktor test istemi ile gelmemiş ise Direkt Hasta Test İstek Formu ile test isteği kayıt altına alınır. İlgili Uzman Doktor ile görüşmesi sağlanarak hasta bilgilendirilir. Eğer doktor yapılacak testleri onaylıyorsa kaşe ve imzasıyla test istek formunu onaylar. Kurumlardan Web ya da Ahenk Laboratuvarı Test İstek Formu kullanılarak yapılan test istemlerinde hasta ve numune bilgileri eksiksiz olarak doldurulmalıdır.

1.4 Merkezlerden alınan kanlar laboratuvara geldiğinde hastanın Numune Alma El Kitabı’ndaki bilgiler ve öneriler doğrultusunda bilgilendirildiği ve onayının alındığı kabul edilir.

1.5 Laboratuvarımızdan talep ettiğiniz testlerle ilgili tıbbi endikasyonları, örnek bilgileri, çalışma yöntemleri, gönderdiğiniz numuneler için istenen saklama ve transport koşulları, testler için gönderilecek numune miktarları gibi bilgiler Ahenk Laboratuvarı Test Listesi’nde bulunmaktadır.

2.1 Hastalıkların teşhisi ve tedavi takibinde güvenilir test sonuçlarının önemi tartışılamaz. Güvenilir test sonuçları elde etmek sadece analitik fazda her şeyin doğru yapılması ile mümkün değildir. Pre-analitik ve post-analitik fazlarda yer alan birçok faktörün kontrol altında tutulmasının, doğru ve güvenilir test sonuçları üretilmesinde çok önemli yeri vardır. Analitik faz iç ve dış kalite kontrol uygulamalarıyla kontrol altında tutulurken, test sonuçlarını değiştirebilecek pre-analitik faktörlerin ön görülmesi ve gerekli önlemlerin alınması ile doğruluk ve güvenilirlikleri en üst düzeyde kaliteli test sonuçları üretilir. Pre-analitik kişiye özgü faktörler, değiştirilemeyen (yaş, cinsiyet, ırk, fizyolojik durum (gebelik gibi), genetik özellikler), değiştirilebilen (beslenme şekli, alkol, sigara, ilaç kullanımı, egzersiz, postür, analitin sirkadiyen ritmi) faktörler olarak gruplandırılabilir.

2.2 Doğru ve güvenilir test sonuçları üretebilmek için ;

Örnek alımı öncesi hastanın doğru bir şekilde hazırlanması,

Uygun şartlarda, uygun yöntem ve malzeme kullanarak örnek alınması,

Alınan örneklerin uygun şartlarda saklanması, transport edilmesi ve uygun bir şekilde sisteme kabul edilmesi gereklidir.

Örnek alımı öncesi aşağıdaki hususlar dikkate alınmalıdır.

2.2.1 Açlık: Açlık gerektiren testler için 10-12 saatlik açlık gereklidir, 16 saati aşmamalıdır. Açlık kuralına özellikle aşağıdaki testler için mutlaka uyulmalıdır.

Alkalen fosfataz, Alkalen fosfataz izoenzim elektroforezi, Alkalen fosfataz kemik izoenzimleri (Ostaz), Angiotensin II, Apolipoprotein A1, Apolipoprotein B, Beta–Crosslaps (Beta–CTx), Büyüme hormonu (GH), C-peptid, Çinko, Demir, Demir bağlama kapasitesi, Folik asit, Fosfor, Glukoz, Glukoz tolerans testi (OGTT) (75g,100g), Homosistein, IGF-1, IGF-2, İnsülin, Kalsitonin, Kalsiyum, Kolesterol (Total , LDL, HDL, VLDL), Kortizol, Laktik asit, Leptin, Lipoprotein (a), Magnezyum, Osteokalsin, Parathormon (PTH), Safra asitleri, Serbest yağ asitleri (FFA), Trigliserid, Vitamin A, Vitamin B12, Vitamin B6, Vitamin D (25-hidroksi vitamin D), Vitamin E, Vitamin K.

2.2.2 İlaç: Kullanılan ilaçların test sonuçlarını etkileyip etkilemeyeceği değerlendirilmeli, kesilmesi gereken ilaçlar doktorunun izniyle gerekli süre bırakılmalıdır. İlaç düzeyi tayinlerinde kan örneği alımı son ilaç dozundan hemen önce yapılmalıdır.

2.2.3 Egzersiz: Fiziksel aktivite sıklığı, süresi ve zorluk derecesi ile orantılı olarak bazı test sonuçlarını etkileyebilir. Ağır egzersiz sonrası ALP, AST, ALT, Üre, Ürik Asit, Kreatinin, Kalsiyum, Klorür, Kolesterol, Fosfor, Total Protein gibi bazı test sonuçları % 1-41 oranında artmış olarak, Na, K, LDH, Albumin, Bilirubin, Demir ise % 1-12 oranında azalmış olarak bulunur.

Kısa süreli egzersiz sonrası ise, CK (Kreatin kinaz) , Glukoz, Kreatinin, Hemoglobin, Hematokrit, Albumin, Total Protein, Sodyum, Potasyum, AST, LH, Üre, Lökosit, Plazma Renin Aktivitesi, Aldosteron ve Büyüme Hormonu düzeylerinin patolojik düzeylere ulaştığı göz önünde bulundurulmalıdır. Bu testler için dinlenme periyodundan 2 saat sonra analiz yapılmalıdır.

2.2.4 Postür: Ekstrasellüler ve interstisyal kompartmanlardaki sıvı dağılımı, tedavi takibinde kullanılan bazı testlerin düzeylerini değiştirebileceğinden her zaman aynı pozisyonda alınmalıdır. Bazı testlerin sonuçlarının yorumu ve referans değer seçimi için postür (yatar, dik) mutlaka not edilip LIS’e dahil edilmelidir. Örnek yatarak alınacaksa sabah yataktan kalkmadan önce, ayakta alınacaksa hasta iki saat boyunca ayakta bulunduktan sonra alınmalıdır. Örnek alınma pozisyonu gönderi yapılırken mutlaka not edilmelidir.

2.2.5 Sirkadiyen ritm: Bazı özellikli analitlerin sirkadiyen ritmleri göz önünde bulundurularak standardizasyonun sağlanması açısından en geç sabah 10:00a kadar kan örneklerinin alınmasına özen gösterilmelidir. Başta Kortizol ve ACTH olmak üzere, Demir, Sodyum, Potasyum, Kalsiyum, Klorür, Fosfat, Üre, Kreatinin, Ürik asit, Kolesterol, Albumin, Total Protein, Total Lipid, AST, ALT, ALP, LDH analitleri sirkadiyen ritm gösterirler.

2.3 İdrar, spinal sıvı, eklem sıvısı, vücut içi steril boşluk sıvıları ve balgam, solunum sekresyonları gibi diğer numunelerin toplanması ve taşınması için de benzer şekilde özen gösterilmelidir. Tüm numuneler potansiyel olarak infeksiyöz kabul edilmeli ve gereken önlemler alınmalıdır.

3.1 Ahenk Laboratuvarı Test istek formalarının doldurulması ve numunelerin etiketlenmesi

3.1.1 Test İstek Formu kullanıyorsanız;

Ahenk Laboratuvarı tarafından gönderilen Test İstek Formu’nda bulunan bilgileri mutlaka eksiksiz olarak doldurunuz;

• İstemi yapan kurum/doktorun adı, adresi
• Hastanın adı-soyadı, cinsiyeti ve doğum tarihi
• İstenen testler
• Numune türü ve alındığı anatomik bölge
• Numunenin alındığı tarih ve saat
• Gönderilen numune türü ve ek form sayısı
• Hastanın klinik bilgisi
• Test istek formu ile birlikte numuneleri, örnek toplama personelına veya kargo personelına teslim eden isim ve imzası
• Numunelerin laboratuvarımıza geliş tarihi ve saati
• Numuneyi laboratuvarda kabul eden kişinin kontrol parafı

Son iki madde laboratuvar tarafından numune kabul edildikten sonra doldurulur.

Numunenin üzerine hasta adı soyadını, doğum tarihini ve numunenin alındığı tarih ve saati açık bir şekilde yazmaya özen gösteriniz.

3.1.2 Eğer test taleplerinizi LİS üzerinden laboratuvar bilgi sistemine giriş yapıyorsanız; Bu durumdaki kurumlar, LİS programında istedikleri testleri seçtikten sonra testlerin dışındaki doldurulması gereken yukarıda yer alan bilgileri de doldurmalı ve kayıt etmelidir. Numuneler ile birlikte Test istek formu'nda yer alan numune türü sayıları da doldurularak örnek toplama personeline teslim edilmelidir. Eğer, barkod yazıcı kullanıyorsanız, barkodları çıkarıp, serumu ayrılmış numunenin üzerine yapıştırınız.

3.1.3 Eğer laboratuvarın yazılım sistemine değil de kendi sisteminize giriyorsanız ve Ahenk laboratuvarına entegrasyonla bağlı iseniz; Test istemlerinizi kendi sisteminizden yaptıktan sonra otomatik olarak bizim sistemimizde de görülecektir. Bu durumda siz sadece barkodlarını barkod yazıcıdan çıkarıp, serumları ayrılmış numuneler üzerine yapıştırıp laboratuvara ulaştırınız. Barkodlarını alamadığınız numunelerin üzerlerine açık bir şekilde hasta adını soyadını, numunenin alım tarih ve saatini yazmanız gerekmektedir. Ayrıca yukarıda yer alan bilgilerin kendi bilgisayarınızda da olmasını sağlayınız.

3.2 Alacağınız numunenin alınma zamanı, örnek türü, miktarı, alındıktan sonra saklama şartları ve süresi (bu süre aynı zamanda taşıma şeklini de soğuk ortam yada kuru buz ile gönderme gibi, belirlemenizi sağlar) gibi bilgiler Ahenk Laboratuvarı Test Listesi’nde yer almaktadır. !!! Test talepleri sözlü olarak kabul edilmemekte eğer daha önceden bir istem var ve buna ekleme yapılacaksa ya da hasta bilgileri ile ilgili bir düzeltme yapılacaksa bunlar Ek Test İstek ve Hasta Bilgileri Güncelleme Formu ile web üzerinden veya faks ile yapılır. Laboratuvar bunların haricindeki değişiklikleri kabul etmemektedir.

3.3 Analiz için problem oluşturabilecek analiz öncesi durumlar aşağıda özetlenmiştir. Lütfen numuneyi hastadan almadan ve laboratuvara göndermeden önce bu şartların oluşmamasına dikkat ediniz.

1. Numunenin etiketlenmemesi yada yanlış etiketlenmesi ya da üzerinde isim olmaması
2. Kan alma tarihi ve saatinin olmaması
3. Numune türünün belirtilmemesi veya yanlış belirtilmesi
4. Yetersiz numune
5. Yanlış katılan kimyasal maddeler
6. Kimyasal maddelerle numune arasındaki yanlış ilişki
7. Yanlış saklama koşulları
8. Çok eski materyal
9. Bakteriyolojik materyalin ya da düz kanın dondurulması
10. Materyalin çözüldükten sonra tekrar dondurulması
11. Serum ayrılması için uzun süre bekleme
12. Yetersiz santrifuj
13. Yanlış transport yada saklama koşulları
14. Hastanın yanlış hazırlanması
15. Hemoliz, lipemi, pıhtı oluşumu gibi etkileyici faktörler

4.1 Örnek red kriterleri istenen testlere bağlıdır. Laboratuvar tarafından kabul edilen örnekler testi isteyen doktora veya testi gönderen merkezdeki sorumlu personele haber vermeden atılmaz. Örnekler aşağıdaki nedenlerden dolayı reddedilebilir;

• Hemoliz
• Lipemi
• Pıhtılı kan
• Yetersiz miktar yada işaretlenen çizgiden fazla alınmış miktar ( koagulasyon testleri ,hemogram)
• Uygun olmayan koruyucu
• Etiketlenmemiş ya da üzerinde isim soyisim yazılmamış örnek
• Yanlış etiketlenmiş örnek
• Örneğin uygun olmayan bir şekilde toplanması
• Örneğin uygun olmayan tüpe veya kaba alınması
• Kırık, çatlak kap ile gönderilen örnekler, örneğin kap veya enjektörün dışına sızmış olması
• Steril kapla gönderilmesi gereken örneklerin steril olmayan kapla gönderilmesi,
• Bir başka materyalle kontamine örnekler (idrarın dışkı ile karışmış olması gibi)
• Genetik testlerde anamnez&onam formu gönderilmemesi
• Örnek tanımının yapılmaması veya hatalı yapılması
• İstek formundaki bilgilerle örnek kabındaki bilgilerin uyumsuzluğu.
• Örneklerin uygun tüp ve kaplara alınmamış olması,
• Örneklerin laboratuvara uygun ısı koşullarında ulaşmamış olması,
• Örneklerin önerilen sürelerin dışında bekletilmiş olması,
• Mikrobiyolojik inceleme için örneklerin formalin içinde gönderilmesi,
• Mikobakteri incelemesi için 24 saat süre ile toplanan balgam ve idrar gönderilmesi
• Boyalı mikroskopik inceleme için örneklerin taşıma besiyerinde gönderilmesi
• Mikrobiyolojik açıdan uygun olmayan örnek gönderilmesi: bağırsak içeriği, kusmuk, foley sonda ucu, kolostomi yeri, yenidoğanda gastrik aspirat için işlem yapılmaz

4.2 Lipemik, hemolizli, pıhtılı veya uygun koşullarda gelmeyen ya da yetersiz numune gelmesi durumunda hastanın hekimi/gönderen merkez bilgilendirilir ve numunenin tekrarı istenir, gelen numuneler tekrarı mümkün değilse veya beyin omurilik ya da perikard, plevra eklem içi sıvı gibi alınması zor olan ve miktarı yetersiz olan örnekler ise çalışmaya alınır ve sonuç kısmında bu durum belirtilir.

4.3 Numune red kriterleri ile ilgili ayrıntılı bilgi Ahenk Laboratuvarı Örnek Kabul/Red Kriterleri Listesi'nde mevcuttur. Laboratuvarımızdan isteyiniz.

5.1 Kan alımından önce hastaların hazırlanmasıyla ilgili kendilerine verilecek bilgi ve talimatlar; Hasta üzerinde uygulanan bütün prosedürler hastanın bilgilendirilmiş onamını gerektirir. Hasta doktor istemi ile laboratuvara gelmiş ise önce yapılacak işlemler ile ilgili bilgilendirilir. İnvaziv işlemlerde yapılan bilgilendirme sonrasında Numune Alma Onam Formu doldurularak onamı kayıt altına alınır. Hasta doktor test istemi ile gelmemiş ise Direkt Hasta Test İstek Formu ile test isteği kayıt altına alınır. İlgili Uzman Doktor ile görüşmesi sağlanarak hasta bilgilendirilir. Eğer doktor yapılacak testleri onaylıyorsa kaşe ve imzasıyla test istek formunu onaylar. İnvaziv işlemlerde yapılan bilgilendirme sonrasında Numune Alma Onam Formu doldurularak onamı kayıt altına alınır. Merkezlerden alınan kanlar laboratuvara geldiğinde hastanın Numune Alma El Kitabı’ndaki bilgiler ve öneriler doğrultusunda bilgilendirildiği ve onayının alındığı kabul edilir.

5.2 Neler hissedilir?

Kan örneği kolunuzdaki bir toplardamardan (venden) alınır. Elastik bir bandaj dirseğinizin üzerine uygulanır. Bu esnada bir basınç hissedilebilir. İğnenin girişi esnasında hiçbir şey hissedilmeyebilir veya geçici bir acı hissedilebilir diye bilgi veriniz.

5.3 Riskler Nelerdir?

1. Hastaya işlemi açıklayınız, Venden kan örneği alınırken küçük de olsa hematom gelişebileceği, hafif ağrı hissedilebileceği, baş dönmesi yaşanabileceğini belirtiniz. Çok düşük oranda problem gelişme riski bulunduğunu söyleyiniz.
2. İğnenin giriş yerinde küçük bir zedelenme gelişebileceğini, bu zedelenme riskinin kan alımından sonra birkaç dakika süreyle basınç uygulanarak giderileceğini belirtiniz.
3. Nadir durumlarda kan alımından sonra ven şişebilir. Bu problem flebit olarak adlandırılır. Bu durum gelişirse günde birkaç defa ılık kompres uygulanarak tedavi edilebileceğini söyleyiniz.
4. Kanama bozukluğu olan kişilerde kan alınan yerden devam eden bir kanama gözlenebilir.Aspirin, varfarin (kumadin) ve diğer kanı sulandırıcı ilaçlar kanamaya yol açabilir. Kanama veya pıhtılaşma problemleriniz varsa veya kanı sulandırıcı ilaç kullanıyorsanız kan alımından önce doktorunuza bilgi vermeniz gerekir diye söyleyiniz.
5. Hasta, kan verme işlemi esnasında daha önceleri bayılma hikayesi belirttiyse, hasta sedyeye yatırılıp ayaklar 30 cm yukarıda olacak şekilde pozisyon verilerek kan alabilirsiniz. Kan tüplere alınırken vakum eksikliği veya ven kollapsı nedeniyle ikinci bir defa kan alma işleminin gerekebileceğini söyleyiniz.

5.4 Genel olarak:

Kan alma standart koşullar altında gerçekleştirilmelidir. Mümkünse aşağıdaki şartları karşılayıp hastanın da uymasını sağlayınız.

• Sabah 8.00 ve 10.00 saatleri arasında kan alma
• Son 3 günde ağır fiziksel aktivite olmaması
• Kan almadan birkaç gün öncesine kadar alkol alınmaması (özellikle son 24 saat içinde)
• 10–12 saatlik açlık ( 16 saatten uzun olmamalıdır)
• Test için kan vermeye gelmeden önceki gece saat 22:00’den sonra su hariç hiçbir şey yenilip içilmemesi önerilir.
• Aynı pozisyonda kan alma (oturarak yada yatarak)
• Kan almadan önce 10 dakika rahatlama için zaman verme
• Kan almadan önce hastanın beklerken oturması sağlanır.

5.5 Kan almadan önce aşağıdaki malzemeleri hazır bulundurunuz:

• Deri dezenfeksiyonu: %70'lik alkol (izopropil alkol, etanol) veya %10'luk povidon iyot, swablar, gazlı pedler, yara bandı.
• Tek kullanımlık lateks eldivenler
• Turnike, adaptör, iğne uçları veya tek kullanımlık şırıngalar
• Hasta barkodu, etiketler ve kalem

5.6 Tüm yukarıda bahsedilenler göz önüne alındıktan sonra;

• Kan alma işleminden önce ellerinizi iyice yıkayınız.
• Hastanın kimliğini doğrulayın. Bunu hastanın kimlik kartını görerek yapmalısınız.
• Kan alma tüplerine uygun kapak ve tüp içeriğine göre tanımlı hasta barkodlarını yapıştırınız.
• Hasta sandalye veya koltuğa rahat bir pozisyonda oturmalı, kolunu düz bir şekilde uzatarak kolluğa yerleştirmelidir. Kol dirsekten bükülü halde olmamalıdır, hastanın kolunu omuzdan bileğe kadar düz uzatmasını sağlayın.
• Oturarak/yatarak ve ayakta durarak kan alma pozisyonları, sonuçları ciddi anlamda etkiler. Çoğunlukla biyokimya ve hematolojik ölçümler etkilenmektedir.Yatarak ve oturma pozisyonu arasındaki fark % 5-15'dir
• Büyük yaralı veya hematomlu koldan, mastektomili kadınlarda memenin alındığı taraftaki koldan, iyileşmekte olan yanık alanlarından kan alınmamalıdır. Hematom bölgesinden alınan numuneler hatalı test sonuçlarına yol açabildiği için diğer bir ven bölgesi mevcut değilse numune hematomun alt kısmından alınabilir.
• Hastadan teste göre hangi tüpe minimum ne kadar alınması gerektiği Ahenk Laboratuvarı Test Listesi’ nde belirtilmiştir. İstenen testler için uygun sayıda ve türde tüp ve uygun iğne seçip hazırlayın. En sık kullanılan iğneler 19-22 numaradır. Numara büyüdükçe çap küçülür, normal erişkinde genellikle 21-yeşil uçlu veya 22-siyah uçlu kullanılır.
• Eğer venöz kan toplayacaksanız, uygun veni seçin. Büyük ve dolgun venleri seçmek için her iki kolu kontrol edin. Yetişkinlerde antekubital fossada kalın ve derinin yüzeyine yakın veni tercih edebilirsiniz.
• Kan alınacak bölgenin çevresini, %70'lik izopropanolle doymuş pamuk ya da gazlı bezle, dairesel hareketlerle ve kan alma bölgesinden dışa doğru temizleyin. Hemolizi ve hastadaki yanma duyusunu önlemek için bölgenin hava ile kurumasını sağlamalısınız.
• Kan alma bölgesinin 10-15 cm üzerinden turnikeyi uygulayıp, işaret parmağı ile venlerin geçiş yolunu palpe edin. Alım yapılacak ven bölgesine gerekirse işaret parmağı ile ve ikinci parmakla hafifçe vurarak venin dilate olmasını sağlayın. Hastanın yumruğunu bir iki defa açıp kapamasını söyleyerek venlerin daha belirgin olması da sağlanabilir ama aşırı el pompası kan akımını aktive etmek için gerekli değildir ve kaçınılmalıdır, bu hareket plazma , fosfat ve laktat konsantrasyonlarını arttırır. Damara girme ve kan alma kola turnike bağlandıktan sonra 1 dakika içinde tamamlanmalıdır. Eğer yeniden kan almanız gerekirse diğer kol kullanılmalıdır. Kola uzun süre turnike uygulanması sonucu protein konsantrasyonda, proteine bağlı ve hücresel komponentlerde artışa sebep olabilir.
• İnfüzyon yapılıyorsa infüzyon 3 dakikalığına durdurulmalı ve sonra tercihen diğer koldan kan alınmalıdır.
• Vakumlu kan tüpüne kan almak için, kan alma tüpü tutucusuna iğnesini vidalayın. Vene girmek için iğneyi, kan alınacak venle hizalayıp, deriye yaklaşık 15 derecelik açı yapacak şekilde venin içine 0,5-1cm itin.
• İğne yerine yerleştikten sonra tüp, tıpayı delmek ve vakumu boşaltmak amacıyla ileri (adaptöre doğru) bastırılmalıdır. Tüpü çok ileri itmeyin, böylece iğnenin tüp kapağını delmesi ve vakumun erken kaybına yol açmasını önlemiş olursunuz. Kan tüpün içine akmaya başladığında iğne hareket ettirilmeden turnikeyi gevşetiniz.
• Vakum bitinceye kadar tüp doldurulur, sonra tüp adaptörden çekilir ve yerine başka tüp takılır.
• Kan alma tüplerine şu sırayla kan almaya özen gösteriniz. Önce katkı maddesiz kırmızı ya da sarı kapaklı düz tüplere sonra sitrat içeren mavi kapaklı koagülasyon tüplerine sonra sıra ile kırmızı ya da sarı kapaklı jelli düz tüpler, yeşil kapaklı heparinli tüpler, mor kapaklı EDTA içeren hemogram tüpleri ve gri kapaklı okzalat-fluoridli tüplere kan alınız.
• Enjektöre kan almak için, iğneyi enjektörün ucuna sıkı bir şekilde yerleştirip iğnenin üzerindeki koruyucu plastiği çıkarın
• Enjektör ve iğne kan alınacak vene paralel tutulur ve iğne deriye yaklaşık 15 derecelik bir açıyla venin içine itilir. Ven duvarı delinirken ilk anda hissedilen direnç ortadan kalktığı zaman enjektördeki basınç gevşer ve piston geri çekilirken enjektöre kan dolar.
• Enjektöre alınmış kanı, hemoliz olmaması için, iğneyi enjektörden çıkardıktan sonra, tüp kapağı açılarak hazırlanmış tüplere yavaşça ve tüp kenarından kaydırarak dikkatli bir şekilde aktarın.
• Tüplerin ağzını sıkıca kapatın, tüplerin içinde katkı maddesi veya antikoagulan varsa tüpleri yavaşça 5-7 kez alt üst ederek karıştırın.
• Kan alma işlemini tamamladığınızda, iğneyi geri çektikten sonra sızıntı olmaması için hastaya kuru gazlı bez veya pamuk vererek, kan alınan bölgeye 2,5 dakika bastırması ve kolunu yukarıya doğru tutmasını sağlayın. Sonra yara bandı yapıştırın.
• Birincil numuneyi alan personelin kimlik kaydının LIS ‘de kayıt altına alınmasını sağlayınız.
• Kan alımından sonra kullandığınız enjektörlerin piston kısmını kırmızı renkli tıbbi atık torbasına atınız. Kan alma için kullandığınız iğne uçları ve enjektör uçlarını da sarı renkli tıbbi atık kovasına atınız. Kan almada kullanılan malzemelerin Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği’ne uygun olarak muhafaza ve elden çıkarılmasını sağlayınız.

5,7 5.7 Kan aldıktan sonra;

• Antikoagülanlı tüplere kan aldıysanız tüpleri yavaş bir şekilde en az 5-6 defa alt üst etmeyi unutmayın.
• Tüm tüpleri hastanın ismi veya kimlik numarası, kan alınan saat ve tarih ve kan alan kişinin baş harflerinin yazılı olduğu barkodla etiketleyip, Test İstek Formu' ndaki doldurulması gereken bilgileri kontrol edin.
• Serumları ayırmadan önce kırmızı yada sarı kapaklı tüpleri tercihen dik pozisyonda 10-20 dakika süreyle (45 dakikayı geçmemeli) pıhtılaşmaya bırakın.

5.8 Kan aldıktan sonra Hematom oluşmaması için aşağıdaki kurallara dikkat edin;

• Venin sadece ön duvarı delinir.
• İğneyi çıkarmadan önce turnike kaldırılır.
• Sadece büyük venler kullanılır. Yüzeyel ince venlerden alınmaz.
• İğnenin venin ön duvarına tamamen girdiğinden emin olunur. Kısmen girmesi kanın yumuşak dokuya sızmasına neden olabilir.
• Kolu bandaja alırken gazlı pez veya pamuk kullanarak bölgeye bir miktar bası uygulanır.

5.9 Kan örneği alınamazsa;

• İğnenin pozisyonunu değiştirin, iğne venin çok uzağından giriş yaptıysa iğne geri çekilmeli,
• İğne venin çok uzağında değilse vene doğru ilerletilmelidir. İğne yarım tur döndürülebilir.
• Başka bir tüp deneyin, tüpün vakumu kalmamış olabilir.
• Turnikeyi gevşetin. Çok sıkı uygulanmış böylece kan akımını durdurmuş olabilirsiniz.
• Vene sondaj yapmak (iğneyi dik sokmak) hastada ağrıya yol açtığı için bu hareketten kaçının. Çoğu zaman ilk girilen bölgenin altında bir yere girilmesi önerilir.
• Hiç bir zaman iki defadan fazla giriş yapmayın.

5.10 Hemolitik, lipemik ve ikterik numuneler

Anlamlı derecede hemoliz yada lipemi görünen numuneler belli parametrelerin analizi için kullanılmamalıdır. İkterik numuneler çoğunlukla özel bir hastalığın sonucu olarak ortaya çıkarlar ve bu yüzden analiz edilirler( hepatit gibi).

5.11 Hemoliz:

Hemoliz, eritrositlerin parçalanmasıdır. Hafif, orta veya ileri derecede olabilir. Hemoliz sonucunda, eritrosit içindeki maddeler seruma geçerler. Serumda hemoglobin konsantrasyonu 20 mg/dL'nin üzerinde olursa hemoliz olduğu gözle anlaşılır. Hemoliz olması durumunda hücre içindeki konsantrasyonları hücre dışındakinden yüksek olan maddelerin serumdaki konsantrasyonları anormal yüksek bulunur. Hemoliz durumunda yüksek bulunan maddeler şunlardır: Özellikle K ve Mg olmak üzere Aldolaz, Asit Fosfataz, LDH enzimleri ile Fosfor. Genel bir ifade olarak hemoliz, 400-500 nm arasında okunan deneyleri bozabilir. Hemolizin üç nedeni vardır bunlar zaman, ısı ve travma'dır.

Zaman: Kanı santrifüj etmeden 2 saatten fazla bekletmek genellikle bir miktar hemolize yol açar. Santrifüj etmeden önce kanın pıhtılaşması için en az 10-20 dakika beklenmelidir.

Isı: Kan hiçbir zaman sıcak bölgede örneğin sıcak arabada, sıcak güneş altında bırakılmaz.

Travma: Ven içinde iğnenin hareketi veya venin kollaps olması hemolize neden olabilir. Çok küçük iğne uçlarının kullanılması hemolize yol açabilir. Laboratuvarlar tarafından kullanılan iğne uçları genellikle 21 (yeşil uçlu) veya 22 (siyah uçlu) numaradır. 23 numaralı iğne ucu (mavi uç) kullanılırsa büyük olasılıkla hemoliz gelişebilir. Sadece çok gerekli durumlarda daha küçük iğne uçları kullanılır. Parmak ucundan kan alınırken parmağı sıkmak başlıca hemoliz nedenidir.

5.12 Özet olarak hemolize sebep olan durumlar aşağıdaki gibidir, bunlardan kaçınınız!!!

• Yoğun turnike uygulanması
• Sallama
• Enjektöre hızlı çekiş, karıştırma ve enjektörden tüpe hızlı bir şekilde boşaltma
• Soğutma yada ısıtma
• Tamamlanmamış santrifüj
• Serum ayrılması için tam kan olarak uzun süre bekletme ( 2 saatten fazla )
• Hematomlu bölgeden kan alınması
• Kan alma bölgesinin kuru olmaması

5.13 Lipemi:

Kanda anormal miktarda yağ bulunmasıdır. En önemli neden hastanın aç olmamasıdır. Bu durumda şu testler etkilenebilir: Glukoz, trigliserid, ALP, üre, amonyak, ürik asit. Eğer numuneyi analiz etmek için yeniden örnek alınması imkansızsa kan yağları ile ilgili sonuçlar raporlanırken lipemik numune diye raporda belirtilir. Bu testler dışındaki analizler için örnekler yüksek devirli (14000 rpm) ultra-santrifüjde lipemi giderilerek işleme alınır.

7.1 Tam Kan:

Eğer test katoloğuna göre EDTA, heparin yada sitrat’lı kan isteniyorsa; Bu antikoagulanları içeren tüplere tüp üzerindeki işaretli seviyeye kadar kan alındıktan sonra pıhtı oluşmasın diye iyice karıştırılır ama çalkalanmaz. Numune, barkod kullanılıyorsa barkodlanır yoksa hastanın adı, soyadı, doğum tarihi ve numunenin alındığı tarih ve saat üzerine yazılır, laboratuvara gönderilir.

Not: Eğer birden fazla antikoagülanlı tüpe kan alınacaksa, doku tromboplastini kontaminasyonunu en aza indirgemek için sitratlı tüpe ikinci sırada kan alınır.

7.2 Serum:

Serum numuneleri için miktarın yaklaşık iki katı kan alınmalıdır, örneğin 2 ml serum için 4 -5ml kan alınır. Kan özel serum tüpüne alınır ve içindeki pıhtılaşma faktörünün etkisini artırmak için yavaşça 5-6 defa alt üst edilir. Kanın pıhtılaşması için 10-20 dk. tüp dik pozisyonda bekletilir ve sonra 3000-3500 rpm' de 10 dakika santrifüj edilir. Bir kez santrifüj edilmiş fakat serum ayrımı tam gerçekleşmemiş kan örneğini tekrar aynı jelli tüp içerisinde santrifüj etmek çok sakıncalıdır! İkinci kez santrifüj etmek hücre hasarına neden olacağından hücre içeriği ortama salınır ve matriksi hasara uğramış jelden sızıp seruma karışabilir. Bu durum özellikle bazı elektrolit, eser element ve enzim testlerini etkileyebilmektedir. Bu nedenle tam ve doğru serum elde edilemediğinde ve tekrar santrifüj gerektiğinde jelin üzerindeki serum boş tüplere aktarılarak tekrar santrifüj edilmelidir.

Hemolizli veya bulanık (lipemik) serumlar bir çok tetkik için uygun değildir. Yeniden örnek alınmalıdır!

Eğer jelli tüp kullanılmamışsa ayrılmış serum transport tüplerine veya serumu düzgün etiketlenmiş ikinci bir serum tüpüne aktarılır. Numune etiketlenir. Bu numune artık transport edilebilir veya saklanabilir.

7.3 Plazma:

• Kan özel tüplere alınır (Ör. EDTA’lı tüpler);
• Dolum talimatnamesi tam olarak uygulanarak işaretli yere kadar kan alınır.
• İyice karıştırılır (Sallama yapılmaz).

Laboratuvarın test kataloğuna göre eğer plazma istenmişse; EDTA, heparin ya da sitrat’lı özel tüplere alınır. Sonra 10 dk. 3000 rpm’de santrifuj edilir. Eğer gerekiyorsa ayrılmış plazma transport tüplerine aktarılır. Numune etiketlenir. Bu numune artık transport edilebilir veya saklanabilir.

7.4 Koagülasyon testleri için kan alma ve hazırlama:

Koagülasyon faktör testlerinde doğru sonuçların elde edilebilmesi için örneklerin uygun şekilde hazırlanması gerekir. Uygun olmayan koşullarda örneğin hazırlanması hatalı sonuçlara ve doktorun hatalı yorumlarına yol açabilecektir. Mümkün olabildiğince aşağıdaki koşullara uyulması koagülasyon testlerinde doğru sonuçların elde edilmesine katkı sağlayacaktır:

• Hasta mümkünse aç olmalıdır, bazı testler için hasta antikoagülan ilaç (heparin veya varfarin) almamış olmalıdır.
• Hastadan alınan kan örneklerini açık mavi kapaklı tüplere (%3.2'lik sodyum sitratlı) konur.Tüpler işaretli çizgiye kadar tamamen dolmalıdır. Doku tromboplastin tarafından koagülasyonun aktive olmaması için kan alımı esnasında doku harabiyetine yol açmamaya çalışmalıdır. Fibrin pıhtıları içeren örnekler reddedileceğinden, pıhtılı örnek göndermeyiniz.
• Trombosit içermeyen plazma örneği hazırlamak için örnek iki defa santrifüj edilir. Kan örneği alındıktan hemen sonra mümkünse 4 °C' de 3000-3500 devirde 10 dk santrifüj edin. Dikkatli bir şekilde plazmayı hücrelerden ayırın ve plastik bir tüpe koyun.
• Hasta örnekleri soğuk zincir sağlanarak +4 °C' de laboratuvara gönderilmelidir.
• İstek formunda hastanın kliniği ve varsa kullandığı ilaçlar klinik bilgi kısmına doldurulur.
• Örneğin dikkatli bir şekilde hazırlanması geçerli sonuçların elde edilmesini sağlayacaktır

7.5 Terapötik ilaç takibi için kan alma:

Jelli tüplere örneğin alınması ve depolanması örnekteki bazı ilaçların konsantrasyonunda azalmaya neden olabilir. Örnek miktarına ve saklama süresine bağlı olarak bu azalma klinik olarak anlamlı olabilir bu nedenle ilaç düzeylerinin ölçümünde örneklerin jelli tüplere alınması önerilmez, düz jelsiz tüpe alınmalıdır.

İlaç konsantrasyonu genellikle tam kan veya serumdan ölçülür. Örneğin alınma zamanı ilaç konsantrasyonunu etkileyebilmektedir. Dip konsantrasyonlar (dozaj aralığının sonundaki) antikonvülzan ilaçlar için kullanılırken 'peak' düzeylerin ölçümü bazı antibiyotikler için yararlı olmaktadır. Klinisyenin önerileri doğrultusunda hastadan alınacak kan örneğinin zamanı belirlenir.

7.6 PCR-analizleri için numune toplama

Polymerase chain reaction (PCR) metodunun yüksek hassasiyetine bağlı olarak, aşağıdaki önlemler dikkate alınmalıdır.

• RNA ya da DNA ile herhangi bir kontaminasyondan kaçınmak zorunludur, aksi takdirde yanlış pozitif sonuçlar olacaktır.
• Numune toplama esnasında eldiven kullanılmalıdır. Numuneler alındıktan sonra kapak iyice kapatılır ve yeniden açılmaz. Kan alırken antikoagulan olarak PCR' ı baskıladığı için heparin kullanılmaz.
• EDTA, DNAazları inhibe ettiğinden genellikle tüm PCR çeşitlerinde EDTA’lı tam kan tercih edilir, sitratlı tam kan da kullanılabilir.

7.7 Parmak ucu veya kulak memesinden parazitik ve periferik kan incelemeleri için örnek alınışı:

Kalın damla yöntemi: Parmak ucu veya kulak memesi alkolle temizlenip kurulandıktan sonra lanset ile delinir. Temizlenmiş bir lam üzerine 2-3 damla kan alınır. Bir başka lamın köşesi veya cam tüpün dibi ile 30 sn karıştırılarak 2 cm çapında yayılıp oda ısısında kurutulur.

İnce yayma yöntemi: Parmak ucu veya kulak memesi alkolle temizlenip kurulandıktan sonra lanset ile delinir. Temizlenmiş bir lam üzerine 2-3 damla kan alınır. Diğer bir lam kısa kenarı kullanılarak tek bir hareket ile bütün lama yayılır. Oda ısısında kurutulur.

7.8 Topuktan kan örneği alınışı:

7.8.1 Filtre kağıdı: Schleicher & Schuell (S&S) 903 Filtre Kağıdı. (Laboratuvarımızdan istenilebilir.) Yeni doğan kalıtsal metabolik hastalıkların tarama testlerinde kullanılır.

7.8.2 Örnek alınışı:

• Örnek topuğun yan kısımlarından alınmalıdır.
• Delinecek bölge önce %70 propil alkol ile silinmeli ve alkolün fazlası steril gazlı bez ile kurulanmalıdır.
• Steril lanset ile topuk delinmeli, ilk damla gazlı bez ile silinmelidir. İkinci ve büyük damla oluşması için beklenir. Kanın filtre kağıdının en az iki işaretli alanına önünden ve arkasından bakınca tam olarak dolduracak şekilde tamamen absorbe olması sağlanır.

7.8.3 Uyulması gereken kurallar:

Örnekler doğumu takiben en az 48 - 72 saat sonra alınmalıdır.

Bebek en az bir kez anne sütü veya mama gibi proteinli besin almış olmalıdır.

Filtre kağıdı direkt güneş ışığı, toz, nem ve sıcaktan uzak, oda ısısında (18 – 25 derecede) en az 3 saat, yatay konumda ve açıkta kurutulmalıdır.

Tamamen kuruduktan sonra, kart temiz bir zarf içine konmalı ve laboratuvarımıza ulaştırılmalıdır.

Kan alımı ve işlenmesi esnasında aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir: Kan alımı yapılacak tüplere hasta barkodları yapıştırılmalı ve her bir hastanın numunesi kendine ait barkod yapıştırılmış tüplere konulmasına dikkat edilmelidir. Eğer barkod yazıcınız mevcut ve hasta kaydını laboratuvarın bilgi sistemine siz girip yaptıysanız lütfen barkodları yazdırıp tüplerin üzerine bunları yapıştırınız.

8.1 Giriş Kanı:

• Rutin biyokimya testleri için (GİRİŞ kanı olarak tüp üzerinde mutlaka belirtiniz) kırmızı/ veya sarı kapaklı tüplere, hemogram testi için mor kapaklı EDTA'lı tüplere kan örneği alınır ve hemen sonra her iki tüp de ağzı kapalı halde yavaşça 5-6 defa alt-üst edilir.
• Kırmızı/sarı kapaklı tüplere alınan kan numuneleri 30 dakika kadar dik pozisyonda tutulduktan sonra 3500 devirde 10 dk santrifüj edilmelidir.
• İstanbul ili sınırları içindeki merkezler bu tüpleri laboratuvara gönderinceye kadar buzdolabında tutmalıdır. Şehir dışındaki merkezler ise santrifüj sonrası serum örneklerini 5 ml’lik 12x75 plastik tüplere koyup laboratuvara gönderene kadar buzdolabında tutmalı, sonra numunelerin laboratuvara taşınma işleminde yer alan hususlara dikkat ederek göndermelidir.
• Aylık testler için 1 adet plastik tüpe alınan serum numunesi yeterli iken 3 ve 6 aylık testler için serum numunesi 3 ayrı tüpe (biyokimya, hepatit ve hormon-PTH) alınmalıdır.
• Diyabeti olan hastalarda (HbA1c bakılması istenen hastalarda) fazladan bir adet daha EDTA’lı tüpe kan alınmalıdır.

8.2 Çıkış Kanı:

• Diyaliz sonrası (çıkış kanı) testler için kırmızı/sarı kapaklı tüplere kan örneği alınır ve tüp yine yavaşça 5-6 defa alt-üst edilir. (ÇIKIŞ kanı olarak tüp üzerinde mutlaka belirtiniz)
• Çıkış tüpü 30 dk kadar dik pozisyonda tutulduktan sonra 3500 rpm'de 10 dk santrifüj edilir.
• İstanbul ili sınırları içindeki merkezler bu tüpleri laboratuvara gönderinceye kadar buzdolabında tutmalıdır. Şehir dışındaki merkezler ise santrifüj sonrası serum örneklerini, 5 m’lik 12x75 plastik tüplere koyup, laboratuvara gönderene kadar buzdolabında tutmalı sonra numunelerin laboratuvara taşınma işleminde yer alan hususlara dikkat ederek göndermelidir.
• İstanbul ili sınırları içindeki merkezler; sporlara dik şekilde konmuş buzdolabındaki tüpleri, gelen örnek toplama personellerine (Kurye), Test İstek Form’ları ve gönderen tarafından kuryenin numuneleri aldığı saat kısmı da mutlaka doldurulup gerekli kısımlar (Teslim eden, Teslim alan) imzalanmış olarak teslim edeceklerdir.
• İstanbul ili sınırları dışındaki merkezler; daha önce dondurdukları buz akülerini taşıma çantalarına koymalı, sünger sporlara dik şekilde konmuş tüpleri bu taşıma çantalarına yerleştirmeli, tüplerin çanta içine dağılmasını önlemek için destek uygulanmalı ve ağzını kapatıp kargoya teslim etmelidir.
• Test İstek Form’ları varsa, doldurulup imzalanmış ve bir poşet dosya içinde çanta içine konarak tüplerle birlikte kargoya teslim edilmelidir!!!

8.3 Diyaliz merkezlerinden kan örnekleri gönderilirken aşağıdaki problemlerle çok sık karşılaşılmaktadır, lütfen bu durumları göz önünde bulundurun:

• EDTA'lı mor kapaklı tüplere alınan kan örnekleri hemen 5-6 defa alt üst edilmez ise pıhtılaşmakta ve hemogram sonuçları hatalı çıkabilmektedir.
• EDTA'lı mor kapaklı tüplere alınan kan örneklerinin dondurulması. Bu durumda kırmızı ve beyaz küreler parçalanacak, sonuçlar hatalı çıkacaktır.
• Kırmızı/Sarı kapaklı tüplere alınan kan örnekleri santrifüj edilmeden uzun süre bekletilirse bazı parametreler düşük (örneğin glukoz) veya yüksek (örneğin potasyum ve fosfor) çıkabilmektedir.

(BU DURUMDAN MUTLAKA KAÇINMALISINIZ!!!) Böyle durumlarda lütfen yeniden numune alıp gönderiniz.

• Bir hasta kanının farklı bir hasta barkodu yapışmış tüpe konulması.
• Kan veya serumların uzun süre oda ısısında bekletilmesi.
• Tüp kapaklarının sıkı bir şekilde kapatılmaması ve serumun transport esnasında dışarıya dökülmesi.
• Hemogram kanı mutlaka giriş biyokimya kanı ile aynı anda alınmalıdır.

9.1 Orta-akım idrarı: Tanımlanmış koşullarda, üretra girişindeki olası kontaminasyonları önleyerek idrar numunesi almak gerekir. Bu yüzden ilk idrar toplanmamalıdır. Bir miktar dışarı yapıldıktan sonra steril kaplara alınır.

9.2 Spot idrar: Günün herhangi bir saatinde alınan idrardır. Sabah ilk veya ikinci idrarın orta kısmının alınması tercih edilir. Katekolamin ve metabolitleri için ise atak anında alınan idrar önemlidir. Mikroskopik inceleme, protein miktarı ve gebelik için özellikle sabah idrarı daha konsantre olduğu için tercih edilmelidir.

9.3 24 saatlik idrar toplama: Numuneyi stabilize etmek için kimyasal madde katılmış ( yada kimyasal madde izin verilmiyorsa soğuk ortam kullanılmış ) toplama kabında 24 saat boyunca toplanan idrar. Tam toplama saati ve idrar miktarının belirtilmesi çok önemlidir.

9.3.1 24 saatlik idrar toplamaya başlamadan önce lütfen aşağıdaki şekilde hastalarınızı bilgilendiriniz

• Normalden biraz daha az sıvı için ve alkol içmeyin (normal: 1,5-2 Litre/24saat)
• İdrar toplamadan önce ve sonrasında ellerinizi yıkayın
• 24 saatlik idrar toplamaya başlanılacak gün, sabah ilk idrar dışarı atılır toplanmaz. Bundan sonraki 24 saatte gelen idrar toplama kabına biriktirilir.
• Sabah 8 den ertesi gün sabah 8 e veya sabah 9 dan ertesi gün sabah 9 a kadar tüm idrar gündüz ve gece boyunca, dikkatlice toplama kabına biriktirilir.
• Toplama süresince idrar kabı soğuk ve karanlık ortamda saklanmalıdır.
• Toplama kabına idrar eklediğinizde koruyucu madde kullanılacaksa bu madde ile karışması için iyice çalkalanır
• Ertesi sabahki ilk idrar da yani sabah 8 veya 9 daki idrarınız da toplama kabına eklenerek idrar toplama işlemi bitirilir.
• Toplama zamanının bitişi not edilir.
• İdrar bekletilmeden laboratuvara getirilir.
• Cuma ve cumartesi günleri 24 saatlik idrar toplanmamalıdır.
• İdrarda ölçülecek test için koruyucu madde gerekiyorsa laboratuvara danışılmalıdır.
• Bazı testler için (okzalat, sitrat, VMA, HVA, 5-HIAA, katekolaminler, metanefrinler, serotonin) idrara koruyucu bir madde eklenmesi gerekmektedir. Laboratuvardan temin edilen bu koruyucu madde idrar kabının dibine boşaltılır, daha sonra idrar tarif edildiği şekilde toplanır.

9.3.2 24 saatlik idrarda eğer, VMA , HVA ve 5-HIAA, katekolaminler, metanefrinler, serotonin bakılacaksa;
Test sonuçlarının güvenilir olması için aşağıdaki hususlara dikkat etmek gerekmektedir.

• Vanilyasız diyet 3 gün boyunca uygulanır. 4. gün sabah 8 yada 9 da yukarıda açıklandığı gibi idrar toplanmaya başlanır.
• Diyet süresince ve idrar toplama süresi içinde ağır egzersizden kaçınılmalıdır.
• Bu testler için laboratuvardan alınan koruyucu madde 5lt.’lik pet şişeye boşaltıldıktan sonra yukarıda açıklanan şekilde toplamaya başlanır.

9.3.3 VMA testi öncesi tüketilmemesi gereken ürünler aşağıda yer almaktadır;

• Çay, kahve, kakao
• Muz, greyfurt ,domates, portakal, ananas,mandalina
• Dondurma, dondurma külahı
• Vanilyalı soslar, vanilyanın girdiği her türlü yiyecek ve içeçekler pastalar, bisküviler, salep, meşrubatlar
• Hazır gıdalar, hazır çorbalar
• Kuruyemişler, salça, kurutulmuş meyvalar,Alkollü içecekler

9.3.4 İdrar Koruyucuları

Koruyucu ilavesi veya ısı kontrol uygulamaları toplama tamamlandıktan sonra 4 saat içinde veya uygun koruyucu toplamanın başında ilave edilmelidir. Koruyucu ilave edilmesi gereken idrar testleri ayrıntıları ile birlikte aşağıdaki tabloda verilmiştir.

9.3.5 İdrar örneklerinin toplanması, kullanılacak koruyucular, saklama ve gönderme koşulları:

E: Evet H: Hayır T: Tercih edilir G: Gerekli

* =Toplamanın başında koruyucu ilave edilmesi gerektiğini gösterir.

9.3.6 24 Saatlik idrar toplamalarda bildirilen idrar koruyucularının konsantrasyonları ve koşulları:

24 Saatlik idrar toplamalarda bildirilen idrar koruyucularının konsantrasyonları ve koşulları
Oda ısısı:	20-25 oC
Buz dolabı:	4 oC
Donmuş:	-20 oC
6N HCI:	24 saatlik idrara 10 ml
Asetik asit %50:	24 saatlik idrara 10 ml
Borik asit (kristal halinde):	24 saatlik idrara 5 g

Eğer idrar toplandıktan sonra toplama kabı ile birlikte şehir içindeki bir merkezden ya da ayaktan laboratuvara direkt başvuran hastalar tarafından, 24 saatlik toplamanın sonucunda direk laboratuvara geliyorsa, geldikten sonra hacmi ölçülüp analiz için 10 mL’ lik tüplere aktarılıp ağzı kapatılır ve buzdolabında belirlenen çalışma gününe kadar saklanır. Şehir içindeki ya da dışındaki müşteriler tarafından gönderilen ve yukarıda yer alan uyarılar doğrultusunda toplanmış idrar numuneleri, hacmi ölçüldükten sonra sadece çalışılacak miktar olan 10 ml’ lik kısmı transport kabı içerisinde soğuk ortamda kargo ya da kurye ile laboratuvara ulaştırılır.

Bazı ilaçlar yanlış sonuçlara neden olabildiği için hastanın kullandığı bir ilaç varsa bu mutlaka sorgulanır ve Ahenk Laboratuvarı Test İstek Formunda hangi ilaç/ilaçları kullanıldığı mutlaka belirtilir. Bu ilaçlar içerisinde en çok kullanılanlar; asetaminofen, aspirin, MAO inhibitörleri, metildopa, levodopa, fenotiyazinler, klorpromazin, promazine, fenotiyazin, rezerpin, kafein, lityum, eritromisin, tetrasiklinler, aminofilin ve diğer birçok ilaçtır.

10.1 Kültür için örnek toplama

Etiketleme; İstenen testlerin düzenli bir şekilde işleme alınması için gerekli bilgilerin alınması oldukça önemlidir. Uygun klinik bilgi çok arzu edilse de mevcut değilse en azından aşağıdaki bilgiler elde edilmelidir:

• Hastanın adı-soyadı
• Örneğin kaynağı veya alınma bölgesi
• Örneğin alındığı tarih ve saat
• Örneğin türü
• İstenen test

10.2 Örneğin doğru bir şekilde elde edilmesi için;

• Hastaya tam olarak açıklamada bulunulmalı
• Steril bir örnek kabı kullanılmalı
• Doğru etiketleme yapılıp ve gecikmeden laboratuvara numune gönderilmeli.
• Toplama kabının kontaminasyonundan kaçınılmalıdır.

10.3 Toplama zamanı; Balgam, idrar, gaita vb örnekleri sabah alınan ilk örnekler olmalı ve aynı gün laboratuvara gönderilmelidir.

10.4 Kan kültürü için;

• Kan kültürü şişelerimiz erişkinler için ve çocuklar için olmak üzere iki çeşittir.
• Kan örneklerini mümkünse tedaviye başlamadan önce almalıdır. Hasta eğer antibiyotik kullanıyor ise son dozdan en uzak zamanda yeni doz verilmeden hemen önce alınmalıdır.
• Hastalığın başlangıcında 15-30 dk arayla iki veya üç tüp alınmalı; 48 saat sonra üreme olmazsa tekrarlanmalıdır.
• Organizmalar endokardit gibi intravasküler enfeksiyonlar esnasında sürekli yayılır fakat gizli enfeksiyonlar esnasında ise aralıklarla yayılırlar. Bazı gizli enfeksiyonlarda ön görülebilir ateş şekilleri vardır. Böyle durumlarda en uygun olanı ateş pik yapmadan 30 dk önce kan kültürü için kan alınmasıdır. Pratikte uygulanabilecek en iyi zamanlama ateş ortaya çıkmaya başladığı anda kan kültürü almaktır.
• Kateter kaynaklı sepsis düşünülmedikçe kateterden kan kültürü alınmaz.
• Hematolojik, biyokimyasal ve benzeri tetkikler alınırken kan kültür örneği alınmaz. Çok amaçlı alımlarda kontaminasyon riski artar.
• Kan alınacak damarın olduğu cilt yüzeyi %70'lik alkol emdirilmiş pamuk veya mendille silinmelidir. Silinmiş alana dokunmadan ve üflemeden 1 dakika alkolün kuruması için beklendikten sonra kültür alınmalıdır.
• İlaç verilen damar içi kateterler kan alımı için kullanılmamalıdır.
• Kan kültür şişesine kan aktarıldıktan sonra şişe çalkalanmadan 1-2 kez alt üst edilerek kanla besiyerinin karışması sağlanmalıdır.
• Kan eklenmiş olan kültür şişeleri laboratuvara gönderilene kadar oda ısısında kalmalı ve en kısa sürede laboratuvarımıza gönderilmelidir.
• Şişe üzerine bir etiket yapıştırılacak ise şişenin üzerindeki barkodun üzerine gelmeyecek bir alan seçilmelidir.

10.5 Kan kültürü alırken aşağıdaki yazılanları uygulayınız:

• Tüm işlemlerde cerrahi aseptik teknik uygulanır.
• Kültür alınırken antiseptiklere, etkilerini gösterebilecek temas zamanının tanınması çok önemlidir.
• Gerekli malzemeler hazırlanır, eller, “ El Yıkama Talimatı” na uygun yıkanır.
• Kan kültürü örneği en sık kübital, ikinci sıklıktada femoral damarlardan alınır. Mecbur kalınmadıkça el üstü venlerinden ve ayak venlerinden örnek alınmaz.
• Merkezden çevreye doğru 5-6 cm çapındaki bir alan %70 lik alkolle silinir (1-3 dk süreyle kuruması beklenir)
• İkinci olarak ayrı bir pamukla, aynı hareketlerle batikonla silinir.
• Üçüncü olarak tekrar %70 lik alkollü pamukla silinir ve el değmeden damara enjektörle girilerek kan alınır. El değmek zorunda kalınıyorsa steril eldiven kullanılabilir.
• Yeterli miktarda kan alındıktan sonra damardan çıkılır.
• Daha sonra damar üzeri spançla bastırılır
• Kan örneği şişeye enjekte edildikten sonra kanın pıhtılaşmaması ve besiyeri ile karışması için şişe birkaç kez hafifçe çalkalanır.
• Kan kültürü alınırken iki kan kültürü arasında en az 15-30 dakika olur.
• Erişkin hastalardan her damar içine girişte 8-10 cc kan alınır
• Çocuk hastalardan 1-5 cc arası kan almak yeterli olur.
• Kültür şişesine hastanın barkodu basılır, almakta olduğu antibiyotik varsa mutlaka Test İstek Formu’na yazılarak porter ile hemen laboratuvara gönderilir. Hemen gönderilemeyecekse buzdolabında saklanarak en kısa sürede gönderilir
• Atıklar “Atık Yönetimi Prosedürü” ne uygun olarak atılır.

10.6 BacT/ALERT kan kültürü şişesine kan alma prosedürü

Sepsis tanısı mikrobiyoloji laboratuvarlarının en önemli görevlerinden birisidir. Tespit ve tedavi edilmeyen sepsis ölümcül olabilmektedir. İyi bir teknikle kan numunesi alınması hızlı laboratuvar sonucunu da beraberinde getirmektedir. Aşağıdaki prosedür servisinizde iyi kan numunesi almak üzere düzenlenmiştir.

BacT/ALERT otomatize kan kültürü takip sistemi olup kan kültürü şişelerinizi inkübe eder, mikroorganizma üremesine bağlı olarak tespit eder.

• Sarı renkli şişeler pediatrik kullanım için olup, 4 mL’ye kadar kan alınmalıdır.
• Yeşil renkteki şişeler aerop şişeler olup, optimum 10 mL kan alınmalıdır.
• Turuncu renkteki şişeler anaerop şişeler olup, optimum 10 mL kan alınmalıdır.

(Laboratuvarımızda turuncu renkteki şişe anaerop kültür yapılmadığından kullanılmamaktadır). (Laboratuvarımızda turuncu renkteki şişe anaerop kültür yapılmadığından kullanılmamaktadır).

10.6.1 Deri temizliği

Ven (toplar damar) tespit edildikten sonra bölgeyi %70’lik alkol ile minimum 30 saniye temizleyiniz. %1-2 iyot solüsyonu ile 30 saniye dairesel hareketler ile temizleyiniz. Bölgenin kuruması için 60 saniye bekleyiniz.*Deriye venden palpe etmeyiniz.

10.6.2 Şişe temizliği

Şişe yüzeyini, besiyerini ve tabandaki sensörü kontrol ediniz.Besiyerinin temiz ve sensörün de sağlam (mavi-yeşil renkte) olduğundan emin olunuz. Sensör rengi sarı ise şişeyi kullanmayınız.

Koruma kapağını çıkartınız. Kapağın altındaki lastik bölge steril değildir. Dezenfekte edilmesi gereklidir.
Kapağın altındaki lastik bölgeyi %70 alkol veya iyot solüsyonu ile temizleyiniz.

10.7 Şişe inokülasyonu

10.7.1 Kan iki farklı yöntem ile alınabilir.

Damar yoluna girilir ve istenilen miktarda kan alınır. Şırınga içerisine alınan kan şişeye transfer edilir.

Kan alma seti ile kan alma yöntemi, Lüer kan alma seti ile adaptörü bağlayınız.

Damar yoluna giriniz.İğne damar yolunda iken iğneyi selobantla sabitleyiniz.

Kan alma adaptörünü BacT/ALERT kan şişelerinin yüzeyindeki lastik bölgeye yerleştirip bastırınız kan akışını gözlemleyiniz.

Şişe yüzeyindeki ölçüm çizgilerini kullanarak uygun miktarda kan çekiniz. Adaptörü aerop şişeden anaerop şişeye aktarıp. Madde 1-2-3’teki işlemleri tekrar ediniz.

Eğer diğer testler içinde kan alınması gerekiyorsa, adaptör insert’ini yerleştiriniz. Bu adaptörü diğer tüpler ile kullanım için uygun hale getirecektir.

Kan alındıktan sonra adaptörü kan alma tüpünden çıkarın ve sonra damar yolundan iğneyi çıkarınız.

NOT: Bu bilgilerin hepsi BIOMERIEUX firmasından alınmıştır.

BD BACTEC kan kültür şişesine kan alımı

10.8 Kan Miktarı

• Kan dolaşım enfeksiyonlarının saptanmasında kan hacmi en önemli faktörlerden birisidir.
• Aşırı dolu olan (> 10ml ) şişeler; beyaz küre aktivitesi ve gereksiz boyanmadan dolayı yanlış pozitif sonuçlara sebep olabilir.
• Yeterli miktardan daha az kan ekimi (< 3ml ) yanlış negatifliğe sebep olur, böylece duyarlılık ve güvenirlik azalır.

10.8.1 Pediatrik kan kültür şişeleri için önerilen hacim

• 0-1 yaş (< 4 kg) : 0,5 -1,5 ml/şişe (en az 1 ml tercih edilir) kan ekimi yapılmalıdır. Her pediatrik kan kültür şişesine 3 ml’ye kadar kan ekilir.

10.8.2 Yetişkin kan kültür şişeleri için önerilen hacim

• Erişkinler için 8-10 ml’ye kadar kan ekilir. Gerekli kan miktarının kontrolü için kan almadan evvel şişe üzerinde gerekli miktar işaretlenebilir.

10.9 Kan Alımı

Semptomların başlangıcından önce kan kültürü almak önerilmez. Ateş ve titremenin başladığında ve iki kan kültür seti arasında 30-60 dakika olacak şekilde alınmalıdır.

Eğer hasta antibiyotik tedavisi altında ise kan kültürü, bir sonraki antibiyotik dozundan hemen önce alınmalı, daha sonra antibiyotik verilmelidir.

%70’lik alkol ile ileri geri hareketleri ile silin ve tamamen kuruması için 30 sn. bekleyin.

% 1 - 2 iyodin solüsyonu ile merkezden perifere daireler çizerek silin, tamamen kuruması için 1 dk. bekleyin.
Pediatrik hastalarda iyot basamağı atlanır, yerine 2. kez tekrar alkol ile silin.

Kan alınacak damarın palpasyonu için steril eldiven kullanılabilir.

• Damar içindeki kataterden alınan kan örneği; kontaminasyon riski taşıdığından, kolonizasyonu veya lokalizasyonu gösterebileceğinden önerilmez.
• İlk girişim başarısız ise iğne yenisi ile değiştirilmeli.
• Önce Aerobik şişe daha sonra Anaerobik şişeye kan alınmalıdır.

10.9.2 Kan kültür şişesinin transferi

Kan kültür şişelerine kan alındıktan sonra, lastik tıp tekrar %70’lik alkol ile silin. Kanı şişeye alındıktan sonra hafifçe alt üst edin.

***EN KISA SÜREDE ODA SICAKLIĞINDA LABORATUVARIMIZA ULAŞTIRIN.

10.10 Hasta kaydı

Kan kültür şişesi üzerindeki barkodun üzerine yazmayın veya hasta barkodunu yapıştırmayın.

Kan kültür şişesi üzerinde hasta bilgilerinin yazılması için uygun bölüm bulunmaktadır. Kanın alınmasından cihaza giriş süresinin takibi için şişe üzerine kanın alınış tarih ve saatini yazın.

NOT: Bilgiler ve görüntüler BD Kan Kültürü Eğitimi slaytlarından alınmıştır.

10.11 Üst solunum yolu: Burundan ve boğazdan kültür örneklerini elde etme işlemleri ile ilgilidir.

Burun sürüntü örneği; ince steril bir swab nazik bir şekilde burundan sokularak farenksle temas ettirip, nazikçe döndürülmesi sağlanıp çekilerek alınmalı. Burun sürüntü örneği Staphylococcus aureus taşıyıcılığını belirlemek için alınır. Bu iki burun deliği içinde yapılır. Boğaz kültüründe; Genellikle boğaz sürüntü örneği A grubu beta-hemolitik streptokok varlığının saptanması için steril bir swab ağızdan sokularak alınmalıdır. Örneğin oral sekresyonla kontaminasyonunu önlemek için dil basacağı kullanılır. Her iki tonsiller fossa, arka farinks ve inflamasyonlu veya ülserli, kriptli bölgelere swab sürülür ve ağızdan çıkarılır. Örnek alınırken dil ve oral kavitenin yan duvarlarına temas olmamasına dikkat edilir. Mümkünse Steril Kuru Swab kullanın. Kuru swab özellikle A grubu beta-hemolitik streptokok varlığının araştırılması için tercih edilmektedir.

10.12 Alt solunum yolu: Balgam örneği alımı;

• Ağzın su veya tuzlu su ile çalkalanması normal orofaringeal flora ile kontaminasyonu azaltabilecektir.
• Derin bir ekspektorasyon yaparak balgam çıkartıp önceden etiketlenmiş kaba konulur.
• Özellikle sabah çıkarılan ilk balgam örneği tercih edilmeli. Tüberküloz tanısı için üç gün ayrı ayrı alınmalıdır.
• Kültür için tükrük kabul edilmemelidir.
• Hasta balgam çıkaramıyorsa doktora bilgi verilir. Aşağıda bildirilen alternatif bir metod önerilebilir:
• Balgam indüksiyonu: Bu solunum terapisti tarafından doktorun talimatıyla uygulanır. İrritasyonla istem dışı derin öksürük uyarılır.
• Trakeal aspirasyon: Trakea küçük bir emici kateterle nazikçe uyarılır, balgamın çıkmasına yol açacak derin bir öksürük sağlanır. Ayrıca örnek şırınga ile aspire edilebilir.
• Bronşiyal yıkamalar: Bunlar bronkoskobik muayene esnasında operasyon odasında doktor tarafından uygulanır.
• Az bir balgam örneği yeterli olabilir fakat oral sekresyon olmamalıdır.

10.13 Yara, eksuda örnek alımı:

Yara, eksuda örneklerini toplarken aşağıdaki basamakları uygulayın:

• Kuru, steril bir gazlı bezle bölgeyi nazikçe temizleyin.
• Steril bir kültür swabı yara üzerine derince bastırarak nemli bir örnek alınmasını sağlayın ve swabı kültür kabına yerleştirin.
• --Oda ısısında muhafaza edin.

10.14 Göz sürüntüsü:

• Gözde enfeksiyon düşünüldüğünde alınır.
• Transport besiyeri içeren steril eküvyon kullanılır, eküvyonla alınan sürüntü örneği transport besiyeri içine batırılıp laboratuvara gönderilir.
• Direkt inceleme ve kültür ayrı ayrı isteniyorsa iki ayrı örneğin gönderilmesi gerekmektedir.

10.15 Dış Kulak Sürüntü Örneği:

• Dış kulak yolu enfeksiyonu düşünüldüğünde alınır.
• Transport besiyeri içeren steril tüpe yerleştirilmiş steril eküvyon kullanılır.
• Eküvyonla dış kulak yoluna girilir, eküvyon döndürülerek örnek alınır, trasnport besiyeri içine batırılıp laboratuvara gönderilir.

10.16 Katater Kültürü:

• IV katater: Santral kataterlerde enfeksiyon belirti ve bulgusu varsa katater çevresindeki deri antiseptik ile temizlenir. Katater aseptik olarak çıkarılır ve uzaklaştırılır ve 5 cm’lik distal ucu steril kapaklı bir tüpe veya kaba konulur. Örnek 15 dk. içinde laboratuvara ulaştırılır. Bu süre içinde oda ısısında bekletilir. Bu süre içinde gönderilemeyen örnekler en fazla 24 saat +4°C’de bekletilir.

10.17 BOS:

• Örneğin alınacağı alan deri antiseptikleri ile silinir.
• L3-L4 ,L4-L5 veya L5-S1 aralığından uygun iğne ile girilir. Subaraknoid aralığa ulaşıldığında üç ayrı kırılmaz tüpe 1-2 mL BOS alınır.
• BOS örneği hastanın doktoru tarafından alınır. İstenecek test türüne göre yollanması gereken miktarlar;
  Bakteriyel kültür için: > 1 mL
  Mantar kültürü için: >2 mL
  PCR testleri için: > 1 mL
  Tüberküloz kültürü için: >2 mL
• Örnek en kısa sürede laboratuvara ulaştırılmalıdır.
• Aynı gün inceleme yapılmayacaksa BOS örneğinin kan kültürü şişesine ekimi yapılmalı, kalan örnek bakteriyolojik incelemeler için oda ısısı veya 37 derecede inkübatörde saklanmalıdır.
• Biyokimyasal ve virolojik incelemeleri de varsa bir kısım örnek buzdolabında saklanmalıdır.
• PCR testleri için örnekler dondurulmalıdır.
• Alınacak BOS miktarı bakteri kültürü için 1 mL’den mantar kültürü için 2 ml’den ARB kültürü için 2 mL’den fazla olur. BOS en kısa sürede laboratuvara ulaştırılmalı bu süre içinde ulaştırılamayan örnekler oda ısısında saklanmalıdır.
• Laboratuvara gönderilmeyen örnekler oda ısısında en fazla 24 saat bekletilebilir.

10.18 Vücut Sıvıları (asit ,abdominal, safra, eklem, pericardial, peritoneal, plevral, sinoviyal)

• Cilt uygun antiseptikle silinir.
• Perkutanöz iğne aspirasyonu veya cerrahi olarak sıvı alınır. Olabildiğince fazla sıvı almaya çalışılmalıdır.
• Örnek steril kapaklı tüpe veya anaerobik transport sistemine en az 1 ml olmak üzere konulur.15 dakika içinde örnek laboratuvar ulaştırılır.
• Perikardiyal sıvı ve fungal kültür dışında olanlar 24 saat oda ısısında saklanabilir. Perikardiyal sıvı ve fungal kültür için örnekler +4°C’de saklanır
• Eğer bu sıvılardan hücre sayımı yapılacaksa 2 mL’lik miktar EDTA’lı tüpe ektarılır ve laboratuvara analiz için gönderilir.

10.19 Üretral Akıntı:

• Gonokok veya gonokok dışı üretrit tanısında alınır. Örnek özel swaplarla alınır, uygun transport besiyeri içine konulur.
• Üretradan örnek alırken hastanın son idrarını yapmasından bu yana en az 1 saat geçmiş olması önemlidir.
• Akıntı varlığında örnek direkt olarak lam üzerine alınabilir. Ancak gözle görülen bir akıntı yok ise ince swap üretra içine 2-3 cm kadar sokulduktan sonra döndürülerek örnek alınır.

10.20 Vajen kültürü:

• Sekresyon ve akıntılar silinir.
• Vajinanın mukozal membranından steril eküvyonla sekresyon alınır ve uygun transport besiyerine konulur. Örnek oda ısısında 24 saat saklanabilir.

10.21 İdrar kültürü için örnek alımı:

• Kültür için sabah ilk idrarı yada mesanede en az üç(3) saat beklemiş idrar uygundur.
• İdrar kültürü istemi yapıldığında örnek toplama için aşağıdaki basamakları uygulayın:
• Hastaya dikkatli bir şekilde orta akım idrar toplama tekniğini ve örneğin kontamine olmaması gerektiğini anlatın. Örneğin nasıl alınacağını ve steril durumda numune kabına aktarılacağını öğretin.
• İdrarda infekte organizmaların varlığını veya yokluğunu onaylamak için steril koşullarda alınmış bir örneğe gerek duyulur. Örnek genital bölgeden herhangi bir mikroorganizma ile kontamine olmamalıdır. Bu nedenle hastalara aşağıdaki basamakların uygulaması anlatılmalıdır.
• Suprapubik bölgeden de idrar örneği alınır. Bunun için gece 24 den sonra tuvalete gidilmez.
• Sabah uyanıncada bol sıvı alınır. Yaklaşık 3 saat sonrada suprapubik bölgenin dezenfeksiyonu yapılıp alınır.

10.22 Bayan hastalar için aşağıdaki şartların yerine getirilmesini söyleyin:

• Menstruasyon döneminde iseniz önce temiz bir tamponla akıntıyı durdurması söylenir.
• İdrar çıkış bölgesindeki deri katlantılarını ayırıp sonra steril antiseptik bir pad ile idrar çıkış bölgesini önden arkaya doğru temizlemesi söylenir.
• Tuvalete idrar yapmaya başladıktan sonra idrar akışı düzenli oluncaya kadar bekleyip sonra 5 -10 mL idrarı idrar kabına alması, idrar kabını genital bölge ile temas ettirmemesi gerektiği söylenir.
• İdrar kabının üzerine, ad-soyad ve toplama zamanını belirten bir etiket yapıştırın ve en kısa sürede laboratuvara gönderin. Bu mümkün değilse örnekler gecici bir sure +4°C de bekletilebilir. Bu süre hiçbir zaman 24 saatten fazla olmamalıdır.

10.23 Erkek hastalar için aşağıdaki şartların yerine getirilmesini söyleyin:

• Sabunlu su ve sonra temiz su ile penisin ucunu yıkaması ve kurumaya bırakması söylenir.
• Tuvalete idrar yapmaya başlayıp idrar akışı düzenli oluncaya kadar bekleyip sonra 5-10 mL idrarı idrar kabına alması, idrar kabını genital bölge ile temas ettirmemesi gerektiği söylenir.
• İdrar kabının üzerine, ad-soyad ve toplama zamanını belirten bir etiket yapıştırın ve en kısa sürede laboratuvara gönderin. Bu mümkün değilse örnekler gecici bir sure +4°C de bekletilebilir. Bu sure hiçbir zaman 24 saatten fazla olmamalıdır.
• Sabun, deterjan gibi temizleyici ajanlar örnek toplamadan önce uretral bölgeden yıkayarak uzaklaştırılmalıdır. .
• Kateterize edilmiş bir hastadan idrar örneği elde edilirken 21-23 no’ lu iğne ucu ve 3 mL’ lik şırınga kullanın. Antiseptik bir pad ile kauçuk kateterin alt ucundaki bir bölgeyi hazırlayın. 45 derecelik bir açıyla iğneyi katetere sokun ve dikkatli bir şekilde şırınga pistonunu çekerek idrar toplayın.

Not: İdrar örneği drenaj torbasından alınmamalıdır.

10.24 Dışkı : Dışkı kültürü için dışkı temiz bir kaba alınıp gönderilir.

• İdrar ile karışmış dışkı örneği yollanmamalıdır.
• Dışkı örneği alınamıyor ise rektal swab ile yollanabilir. (Adenovirus, Rotavirus, Helicobacter pylori antijen testleri ve Clostridium difficile Toksin A+B testleri için rektal swab ile örnek alınması uygun değildir. Örnek kabı ağzı sıkıca kapatılıp soğuk ortamda en kısa sürede laboratuvara gönderilmelidir.)
• Oksiyur (kıl kurdu) tanısı için üç gün üst üste anal bölgeden selofan bant yöntemi ile örnek alınmalıdır.
• Diğer parazitolojik incelemeler için fındık büyüklüğünde, dışkının değişik kısımlarından özellikle kan ve mukuslu bölgelerden örnek alınıp laboratuvara mümkün olduğunca çabuk ulaştırılmalıdır. Üst üste üç gün dışkı alınması tespit şansını arttıracağından önemlidir. Amebiyazis şüphesinde trofozoitlerin görülebilmesi için örneğin laboratuvara en kısa sürede ulaştırılması çok önemlidir.

10.25 Mantar kültürü örnekleri (Tırnak, Deri, Saç) :

• Mantar kültürü için % 70’lik alkol ile temizlik yaptıktan sonra tırnaktan bir kısım kesilip, tırnak veya ciltte kazımaya uygun bölüm varsa bistüri ile kazınıp steril petri kutusunda gönderilmelidir. Örnek alımından üç gün önce oral veya lokal kullanılan antifungal ilaç varsa kesilmeli ve bölge yıkanıp temizlenmemelidir.
• Mantar enfeksiyonu olduğu düşünülen saçlar tespit edilerek uygun bir şekilde dipten koparılıp steril kap içinde gönderilir. Kesilerek yollanan saç örneği uygun değildir.
• Örnekler oda ısısında yollanmalıdır.

10.26 Steril Swab kullanımı :

• Swab sistemi ambalajı yırtılmadığı sürece steril olarak kabul edilir.
• Ambalajı açın ve swabı paketten çıkarın.
• Swab çubuğunu tüpten çıkarın.
• Uygun örneği toplayın ve swabı tüpe yerleştirin. Swabın transport vasatıyla temasını sağlayacak şekilde kapağı itin.
• Örnek tüpü üzerine hastanın ismini ve kültür bölgesini yazın.
• Örneği laboratuvara gönderin

10.27 Spermiogram ve Androlojik Değerlendirme İçin Semen Verme Tekniği

• Ejakülatın ünite dışından getirilmesi uygun değildir. Sperm verecek hastalar laboratuvarda vermelidir. Sperm örneği istediğiniz hastalarınızı lütfen laboratuvara yönlendiriniz.
• Dışarıdan getirilen spermler, ısı değişikliği ve güneş ışığına maruz kalabileceğinden sonuçlar etkilenir.
• 3-6 gün Cinsel perhiz uygulanmalıdır.
• Tüm ejakülat steril kabın içine alınabilmelidir. Özellikle ilk damlalar çok değerlidir ve sperm konsantrasyonu yoğundur.
• Yukarıda anlatılan ve önemi belirtilen noktalara rağmen, eğer hastanın ejakülatı ünite dışında vermesi zorunlu ise, verilen ejakülatın steril kap içinde üniteye getirilmesi esnasında kabın mutlak alimünyum folyo ile sarılması çok soğuk yada sıcağa maruz bırakılmaması ve en geç yarım saat içinde laboratuvara ulaştırılması gerekmektedir.

Laboratuvarın çalışma prensibi olarak, Laboratuvarımıza gelen ve kaydı yapılıp çalışılan birincil numuneler, ileri tetkikler veya analizin başarısızlığına bağlı analiz tekrarları için Serumlar; buzdolabında/derin dondurucuda 10 gün, tam kan örnekleri; buzdolabında 10 gün boyunca saklanır. Eğer testler çalışma gününden önce geldiyse, çalışma gününe kadar stabilitesine uygun saklama koşullarında saklanır. Daha uzun süreli saklamaya ihtiyaç duyulursa -20°C de saklanır. Saklama/dayanıklılık koşulları ile ilgili ayrıntılı bilgiler Ahenk Laboratuvarı Test Listesi’nde mevcuttur. Şayet ilave bir analiz talebiniz olursa burada yer alan süre ve analiz için gerekli şartlara göre talebiniz karşılanacaktır. İlave numune ihtiyacı olması durumunda tarafınıza mutlaka bilgi verilecektir.

12.1 Numune Alma El Kitabı’nda ve Ahenk Laboratuvarı Test Listesi’nde yer alan önerilere ve açıklamalara uygun olarak aldığınız numuneleri ( miktar, saklama koşulu) travma ve basınç etkilerine dayanıklı, sızdırmaz kabın içine koyun (vida kapaklı tüp, ağzı kapaklı sekonder tüp vs). Bu katalog da yer alan testler için alınması gereken numunelerin, belirtilen dayanıklılık şartlarında( uygun ısı koşullarında) transportunu gerçekleştirmeye özen gösteriniz. Numuneyi daha sonra numune taşıma çantası içerisindeki strafor/süngerin içine yerleştirip üstünü strafor kapakla kapatıp çantanın içine koyun. Böylece taşıma esnasında birincil kabında oluşan bir sızıntı olsa bile strafor tarafından ve numune taşıma çantası tarafından sızmanın önlenmesi amaçlanır.

12.2 Çanta içerisinde soğuk ortam oluşması için buz kasetleri kullanın. 2-8˚C’de taşınması gereken örnekleri çantanın içindeki bölümlere yerleştirin, -20˚C’de taşınması gereken örnekleri ise çantadaki buz kasetine temas edecek şekilde yerleştirin ya da gerekiyorsa kuru buz ile gönderin. Eksiksiz olarak doldurulmuş Test İstek Form’unu çanta içerisindeki bölmeye koymayı ya da gelen kuryeye vermeyi unutmayın.

12.3 Şehir içi

Ahenk Laboratuvarında çalışılmak üzere belirlenmiş olan spesifik testler, kuryeler tarafından hafta içi 09:00-17:00 saatlerinde, hafta sonu Pazar hariç 09:00 ve 16:00 saatleri arasında merkezlerden alınarak Test İstek Form’ları ile birlikte laboratuvara getirilip Örnek Kabul ve Kayıt birimine teslim

12.4 Şehir Dışı

Şehir dışı merkezlerden gönderilen numuneler ise; numuneyi gönderen birim tarafından yukarda açıklandığı şekilde hazırlanıp Test İstek Form’ları doldurulup, kargoya teslim edilerek laboratuvara ulaştırılır.

12.5 Acil Numuneler

Laboratuvarın Test Listesinde yer alan sonuç bildirme zamanı dışında acil numune istemi olduğu durumlarda, Test İstek Formları üzerine büyük harfle ve kırmızı kalemle ACİL yazılıp, numuneyi almaya gelen kuryelere de bu konuda bilgi verilerek ve/ veya laboratuvar bu konuda telefonla bilgilendirilerek numuneler laboratuvara gönderilir. Kuryenin uğrama saati dışında acil kurye isteminde bulunan kurumlara sadece tıbbi acil testlerde kurye gönderilir. Tıbbi acil testler Acil Test Listesi’nde belirtilmiştir. Laboratuvarımızdan isteyiniz.